Τι ήταν οι μούμιες;
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι, για να διατηρηθεί, το πνεύμα του νεκρού μετά το θάνατο, έπρεπε αυτό να έχει έναν τόπο κατοικίας, διαφορετικά δε θα περνούσε στη μεταθανάτια ζωή και θα χανόταν. Για το σκοπό αυτόν, μουμιοποιούσαν τα σώματα των νεκρών Φαραώ. Η μουμιοποίηση ήταν μια ιερή τελετή, κατά την οποία οι αρχαίοι Αιγύπτιοι προσπαθούσαν να αποξηράνουν το σώμα των νεκρών Φαραώ ώστε να μη σαπίσει, ταριχεύοντάς το. Τα αποξηραμένα σώματα των νεκρών λέγονται μούμιες και χρησίμευαν ως κατοικία του πνεύματος των νεκρών.
Η ταρίχευση ήταν μια δαπανηρή διαδικασία και εξαιρετικά χρονοβόρα. H διαδικασία μπορούσε να κρατήσει έως και 70 μέρες. Γι' αυτό, η διαδικασία της ταρίχευσης ήταν κυρίως προνόμιο των Φαραώ. Οι υπόλοιποι, δηλαδή οι απλοί πολίτες, για να εξασφαλίσουν την ταφή τους, τη σχεδίαζαν πολύ καιρό και συνήθως χρειάζονταν τις οικονομίες μιας ολόκληρης ζωής.
Η παράδοση
Η μούμια του θεού Όσιρι θεωρείται ότι ήταν η πρώτη μούμια. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι ο Όσιρις δολοφονήθηκε από τον αδερφό του Σεθ, ο οποίος τεμάχισε το σώμα του σε 14 κομμάτια και το σκόρπισε κατά μήκος του Νείλου. Η Ίσις, η σύζυγος του Όσιρι, μάζεψε τα κομμάτια αυτά και με λινό ύφασμα τα έδεσε μεταξύ τους. Στη συνέχεια, με τη βοήθεια του Άνουβι, του θεού της μεταθανάτιας ζωής που είχε μαγικές ικανότητες, επανέφερε τον Όσιρι στη ζωή. Αλλά επειδή ο Όσιρις δεν μπορούσε να επιστρέψει ως άνθρωπος στη γη, έγινε θεός του κάτω κόσμου. Γι' αυτό, σύμφωνα με την αιγυπτιακή μυθολογία η Ίσις θεωρήθηκε θεά προστάτιδα των νεκρών, και ο Άνουβις θεός της ταρίχευσης των σωμάτων.
Στη συνέχεια ο Ώρος, γιος του Όσιρι, σκότωσε τον Σεθ για να εκδικηθεί το θάνατο του πατέρα του. Στη μάχη μεταξύ τους όμως, ο Ώρος έχασε το αριστερό του μάτι και αυτό έγινε το σύμβολο που επέτρεπε στους νεκρούς να βλέπουν. Το χαμένο μάτι του Ώρου συμβολίζεται με το μάτι ενός γερακιού και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της διαδικασίας ταρίχευσης.
Στάδια ταρίχευσης
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι ο θάνατος ενός ανθρώπου δε σήμαινε το τέλος τις ανθρώπινης ύπαρξης, εφόσον πίστευαν στη μεταθανάτια ζωή. Γι' αυτό ταρίχευαν, μουμιοποιούσαν το ανθρώπινο σώμα.
Τα βασικότερα στάδια ταρίχευσης ή μουμιοποίησης είναι τα εξής:
Ανακοίνωση του θανάτου
Ταρίχευση του σώματος
Αφαίρεση του εγκεφάλου
Αφαίρεση των εσωτερικών οργάνων
Πλύσιμο του εσωτερικού του σώματος
Διαδικασία αφυδάτωσης
Τύλιγμα του σώματος
Τελική πομπή
Άνοιγμα του στόματος
Ζύγισμα της καρδιάς
1. Ανακοίνωση του θανάτου
Το πρώτο στάδιο της διαδικασίας ταρίχευσης-μουμιοποίησης ήταν η ανακοίνωση του θανάτου του Φαραώ ή του πολίτη. Η ανακοίνωση αυτή γινόταν από τους αγγελιοφόρους. Σκοπός της ανακοίνωσης ήταν να ενημερωθεί ο κόσμος και να προετοιμαστεί για την περίοδο πένθους και για την τελετή.
2. Ταρίχευση του σώματος
Μετά την ανακοίνωση του θανάτου, οι ταριχευτές μετέφεραν το σώμα του πεθαμένου στα ειδικά εργαστήρια ταρίχευσης. Τα εργαστήρια αυτά συνήθως ανήκαν στους ιερείς.
3. Αφαίρεση του εγκεφάλου
Ο εγκέφαλος ήταν το πρώτο μέρος του σώματος του πεθαμένου που έπρεπε να αφαιρεθεί. Αυτό γινόταν με τη χρήση ενός αγκιστριού. Πιο συγκεκριμένα, τοποθετούσαν το αγκίστρι στη μύτη και αφαιρούσαν όσο περισσότερο εγκέφαλο ήταν δυνατόν. Μετά την αφαίρεση του εγκεφάλου, για να διαλυθούν τα υπολείμματα γέμιζαν το κρανίο με νερό.
4. Αφαίρεση των εσωτερικών οργάνων
Το επόμενο στάδιο της διαδικασίας ταρίχευσης ήταν η αφαίρεση των εσωτερικών οργάνων του πεθαμένου, δηλαδή του στομάχου, του συκωτιού, των εντέρων, και των πνευμόνων. Για να το επιτύχουν αυτό, ο ταριχευτής έκανε στην αριστερή πλευρά της κοιλιάς μια μικρή τομή από την οποία αφαιρούσε τα εσωτερικά όργανα. Το κάθε όργανο που αφαιρούσε ο ταριχευτής το τοποθετούσε σε ξεχωριστό ειδικό φέρετρο. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι τα τέσσερα αυτά μικρά φέρετρα προστατεύονταν από τους τέσσερις γιούς του Ώρου.
Με την ολοκλήρωση της αφαίρεσης των οργάνων από το εσωτερικό του σώματος, αυτό πλενόταν με διάφορα έλαια, φοινικέλαιο, και συντηρητικά υγρά. Τέλος, για να διατηρήσει το σωστό σχήμα το σώμα, ο ταριχευτής το γέμιζε με άχυρο, λινό, ή άλλο υλικό.
5. Διαδικασία αφυδάτωσης
Στο στάδιο της αφυδάτωσης, τοποθετούσαν το σώμα σε έναν ειδικό πάγκο και το κάλυπταν με αλάτι, ώστε να αφαιρεθεί η υγρασία από αυτό και να αποφευχθεί η σήψη. Η διαδικασία ήταν χρονοβόρα και μετά από σαράντα περίπου ημέρες το σώμα είχε αφυδατωθεί πλήρως.
6. Τύλιγμα του σώματος
Το επόμενο στάδιο της διαδικασίας ταρίχευσης ήταν το τύλιγμα του σώματος. Κατά το στάδιο αυτό, ο ταριχευτής άλειφε το σώμα με έλαια και τοποθετούσε επάνω στην τομή της κοιλιάς ένα χρυσό μάτι του Ώρου. Για το τύλιγμα του σώματος χρησιμοποιούσαν εκατοντάδες μέτρα λινού υφάσματος, ανάμεσα στις λωρίδες του οποίου τοποθετούσαν φυλαχτά και κομμάτια με επιγραφές. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι τα φυλαχτά αυτά θα προστάτευαν το σώμα και θα του έφερναν τύχη. Κατά τη διάρκεια του τυλίγματος γίνονταν πολλές παύσεις, κατά τις οποίες οι ιερείς έκαναν προσευχές για τον πεθαμένο.
Στη συνέχεια, το σώμα τυλιγόταν με ένα σάβανο που είχε ως στόχο να διατηρήσει ενωμένες τις λωρίδες του λινού. Τέλος, μια μάσκα με το πορτρέτο του νεκρού τοποθετούνταν στο κεφάλι του σώματος, προκειμένου το σώμα να αναγνωρίζεται από την ψυχή του, και στη συνέχεια η μούμια τοποθετούνταν σε ένα ζωγραφισμένο και στολισμένο φέρετρο που λέγεται σαρκοφάγος.
7. Τελική πομπή
Στο τελευταίο στάδιο της διαδικασίας, η οικογένεια και οι φίλοι του νεκρού συγκεντρώνονταν στο σημείο ταφής, όπου μοιρολογητές θρηνούσαν επί αμοιβή για να ακούσουν οι θεοί και ο κόσμος πόσο αγαπημένος ήταν ο νεκρός. Στο σημείο ταφής λάμβανε χώρα μια τελετή που αποκαλούνταν Άνοιγμα του στόματος. Η τελετή αυτή γινόταν από ιερείς έξω από το νεκρικό θάλαμο και κατά τη διάρκειά της τα μέλη της οικογένειας του νεκρού έλεγαν προσευχές, ενώ οι ιερείς με διάφορα ειδικά όργανα άγγιζαν διάφορα μέρη του προσώπου του νεκρού. Σκοπός αυτής της τελετής ήταν ο νεκρός να μπορεί στη μεταθανάτια ζωή του να είναι σε θέση να τρώει, να ακούει, να βλέπει, και να κινείται.
Τέλος, στο τελικό στάδιο της ταφής λάμβανε χώρα η τελετή ζυγίσματος της καρδιάς. Σύμφωνα με την αιγυπτιακή μυθολογία, οι θεοί του κάτω κόσμου έκριναν την καρδιά του νεκρού τοποθετώντας τη σε μια ζυγαριά μαζί με το φτερό της αλήθειας. Εάν η καρδιά ζύγιζε λιγότερο από το φτερό, οι αρετές του νεκρού ήταν περισσότερες από τις αμαρτίες του, οπότε κέρδιζε την αθανασία. Διαφορετικά πίστευαν ότι η καρδιά δινόταν ως βορά σε ένα τέρας με το όνομα Αμίτ. Το ζύγισμα γινόταν από το θεό Άνουβι, ενώ παρών ήταν και ο θεός Θωθ.
Θεοί της Αιγύπτου
Οι θεοί στη μυθολογία της αρχαίας Αιγύπτου συχνά παριστάνονται ως άνθρωποι με κεφάλια ζώων, πουλιά, ή ζώα. Οι Αιγύπτιοι δεν πίστευαν ότι οι θεοί τους είχαν πραγματικά τις μορφές αυτές, αλλά τις χρησιμοποιούσας για να μπορούν ακόμα και τα άτομα που δεν μπορούσαν να διαβάσουν ή να γράψουν να αναγνωρίζουν του θεούς. Για πληροφορίες σχετικά με τους σημαντικότερους θεούς της Αιγύπτου, απλώς πατήστε στον υπερσύνδεσμο του θεού που σας ενδιαφέρει.
Amon Ra Osiris Isis Horus Anubis
Amon Ra
Ο Άμμων Ρα ήταν ο θεός του ήλιου, ο οποίος θεωρείτο βασιλιάς των θεών. Στις αναπαραστάσεις του συνήθως εμφανίζεται με σώμα άνδρα και κεφάλι γερακιού. Επάνω από το κεφάλι του υπάρχει ένας ηλιακός δίσκος. Ο Άμμων Ρα ήταν ο προστάτης των βασιλιάδων και το κέντρο λατρείας του ήταν η Ηλιούπολη.
Osiris
Ο Όσιρις ήταν ο βασιλιάς των νεκρών και ο θεός της γεωργίας. Στις αναπαραστάσεις του συνήθως εμφανίζεται με λευκό στέμμα. Σύμφωνα με την αιγυπτιακή μυθολογία, ο Όσιρις δίδαξε στους Αιγυπτίους τη γεωργία, τη θρησκεία, και τους νόμους. Δολοφονήθηκε από τον αδερφό του, τον Σεθ, ο οποίος έκοψε το σώμα του σε κομμάτια και τα σκόρπισε. Η γυναίκα του Όσιρι, η Ίσις, βρήκε τα κομμάτια και τα έθαψε. Αργότερα ο Ώρος, γιος του Όσιρι και της Ίσιδας, σκότωσε τον Σεθ για να εκδικηθεί το θάνατο του πατέρα του και ανέκτησε το θρόνο.
Isis
Η αδερφή και σύζυγος του Όσιρι, Ίσις, θεωρούνταν θεά της γονιμότητας και της μητρότητας. Επίσης, η Ίσις ήταν προστάτιδα των παιδιών και κάτοχος μαγικών δυνάμεων. Στις αναπαραστάσεις της συνήθως εμφανίζεται να φοράει στο κεφάλι της κέρατα αγελάδας και τον ηλιακό δίσκο.
Horus
Ο γιος του Όσιρι και της Ίσιδας, ο Ώρος, θεωρούνταν θεός της καλοσύνης, του φωτός, και του ουρανού. Εκδικήθηκε τη δολοφονία του πατέρα του Όσιρι από τον Σεθ, σκοτώνοντάς τον και ανακτώντας το στέμμα. Στις αναπαραστάσεις του συνήθως εμφανίζεται με σώμα άνδρα και κεφάλι γερακιού ή ως γεράκι.
Anubis
Ένας από τους αρχαιότερους θεούς των Αιγυπτίων είναι ο Άνουβις. Ο θεός Άνουβις θεωρείται εφευρέτης της ταρίχευσης, φύλακας των τάφων, θεός των νεκρών, και κριτής των νεκρών. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι ο θεός Άνουβις, για να αποφασίσει την τύχη των νεκρών, ζύγιζε τις καρδιές τους με το φτερό της αλήθειας. Στις αναπαραστάσεις του συνήθως εμφανίζεται με σώμα άνδρα και κεφάλι τσακαλιού ή σκύλου.
